Od 1 października 2025 roku w Polsce zaczyna obowiązywać system kaucyjny. Dlaczego?
Po co? I jakie skutki będzie to miało dla zarówno konsumenta jak i producentów? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.
Zacznijmy od początku – 5 czerwca 2019 roku Parlament Europejski i Rada UE przyjęły dyrektywę 2019/904. Nałożyła ona na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek selektywnej zbiórki do celów recyklingu. W ramach systemu, państwa zobowiązane są do zbierania co najmniej 77% wybranych opakowań od 2025 roku, a od 2029 obowiązek ten wzrośnie do minimum 90%. Poza tym, butelki jednorazowego użytku mają składać się, od 2025 roku, w minimum 25% z tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, a od 2030 – z 30%.
Korzyści jakie ma przynieść wprowadzenie systemu kaucyjnego, jak możemy przeczytać na gov.pl to:
– zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska przez odpady opakowaniowe,
– zwiększenie poziomu selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych,
– zwiększenie poziomów recyklingu odpadów opakowaniowych,
– stworzenie pozytywnych nawyków dot. segregowania odpadów.
A teraz najważniejsze – jakie skutki ma to dla konsumenta? Po pierwsze system obejmuje:
– butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów – kaucja wynosić będzie 50 groszy,
– puszki metalowe o pojemności do 1 litra – kaucja wynosić będzie 50 groszy,
– butelki szklane o pojemności do 1,5 litra – kaucja wynosić będzie złotówkę.
Co ważne, nie każde opakowanie spełniające powyższe kryteria zostanie objęte systemem, aby wiedzieć, które opakowania opłacało się będzie zachować należy wypatrywać na nich poniższego symbolu:

W miejscu X podana będzie konkretna kwota kaucji przypisana do danego opakowania.
Kaucja naliczana będzie dopiero przy kasie, dlatego wiele osób może być zaskoczonych wysokością rachunku. Wszystkie jednostki handlowe sprzedające oznakowane produkty będą miały obowiązek pobierania kaucji, ale – co dość niefortunne – nie wszystkie z nich będą zobowiązane do przyjmowania opakowań. Obowiązek ten spoczywa jedynie na sklepach o powierzchni powyżej 200 metrów kwadratowych, mniejsze sklepy mogą przystąpić do systemu dobrowolnie, wyjątek stanowić będą sklepy sprzedające napoje w szklanych butelkach wielokrotnego użytku, czyli innymi słowy piwo – będą one zobowiązane do wprowadzenia systemu niezależnie od powierzchni. Dodatkowo, wprowadzono wymóg utworzenia co najmniej 1 punktu zbiórki oznakowanych opakowań w każdej gminie, punkty te mogą powstawać poza jednostkami handlowymi, wiele z nich ma przyjąć formę automatu.
Aby mieć pewność, że Twoje opakowanie zostanie przyjęte, a należna Ci kaucja zwrócona, nie należy zgniatać oddawanych butelek, ani puszek. Etykieta zawierająca kod kreskowy oraz oznaczenie systemu, musi być czytelna. W celu otrzymania zwrotu nie będzie potrzebny Ci paragon.
Odpowiedzialność finansową za wprowadzenie systemu w dużej mierze poniesie producent. Zapłaci on między innymi za zbiórkę, odbiór i transport oznakowanych opakowań, prowadzenie ewidencji i rozliczanie kaucji. Dodatkowe finanse wpłyną do systemu z sumy niezwróconych kaucji oraz ze sprzedaży materiałów pochodzących z recyklingu.
Dla zakończenia warto zaznaczyć, że Polska nie jest tu chomikiem doświadczalnym: wiele innych krajów UE wprowadziło podobne systemy z dużym powodzeniem. Przykładowo Niemcy, Norwegia i Litwa, dzięki systemowi kaucyjnemu, osiągnęły 90% lub wyższy stopień zwrotu opakowań do producentów.